در این مطلب قصد داریم به معرفی یکی از اختلالات روانی به نام وسواس فکری بپردازیم، وسواس فکری افکار تصاویر و یا محرک هایی هستند که مرتبا و به صورت مداوم در ذهن یک فرد تکرار می‌شود. از دور به نظر می‌رسد این فرد خارج از کنترل است و علیرغم میل باطنی خود از ذهن وسوسه گر خود پیروی می کند، مثل اینکه فرد مدام فکر می کند دستش آلوده باشد یا اینکه فکر می‌کند ممکن است به ایدز مبتلا شود. همه این افکار، افکاری هستند که به نام وسواس فکری در مغز فرد تکرار می‌شود و ممکن است در زندگی او را بسیار اذیت کند. همه ما در طول زندگی خود ممکن است افکار مزاحم و اذیت کننده را تجربه کرده باشیم، که هر از گاهی به ذهن افراد خطور می کند، برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
اختلال وسواس فکری چیست؟
اختلال وسواس فکری یکی دیگر از اختلالات روانی است که سبب هجوم دائم افکار استرس زا و ناخوشایند و بی ربط به فرد بیمار می شوند و در نتیجه فرد مجبور است به کارهایی عمل کند که بتواند این افکار را آرام کند. در صورتی که آرام شدن این افکار مزاحم کاملا موقتی است و پس از گذشت مدت کوتاهی افکار مداوم و تکرار شونده برای فرد به وجود می آیند. در نتیجه تحمل رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان آن سبب می‌شود که فرد دائماً آن رفتار خاص را تکرار کند و به این ترتیب درگیر بیماری وسواس فکری می شود.
این وسواس تا زمانی که در حیطه ذهن افراد باقی بماند وسواس فکری نامیده می‌شود، اما در زمانی که این وسواس فکری فرد را مجبور کند کاری را مداوم انجام دهد این وسواس به وسواس عملی نیز تبدیل می شود. در اکثر اوقات تبدیل وسواس فکری به وسواس عملی نیز منجر می‌شود. به همین دلیل در صورت وقوع و علائم آن و مشاهده نشانه های آن لازم است که سریعا به یک مشاور متخصص در این زمینه مراجعه کنید.
این اختلال ممکن است پایه ارثی و ژنتیکی داشته باشد، در صورتی که این اختلال ژنتیکی باشد از سنین پایین تر خود را نشان می دهد و در صورتی که درمان نشود ممکن است اتفاقات بسیار ناخوشایندی را در بدن فرد در رقم بزند. ممکن است این اختلال سبب بروز اختلالات دیگری در زندگی فرد شود و در برخی مواقع باعث بروز اختلال استرس و اضطراب نیز می‌شود. زیرا فرد ترس دارد که مبادا افکار ذهنی او در زندگی واقعی جاری شوند و مدام کارهایی را برای جلوگیری از آن می کند. به همین ترتیب وسواس فکری و عملی اختلال اضطراب را برای فرد به وجود می آورد.
افرادی که به اختلال OCD یا همان اختلال وسواس مبتلا هستند، به خاطر اندیشه های ناخوشایند و ناخواسته ای که دارند رنج زیادی می‌کشند و برای کنترل این افکار و رنج نتیجه حاصل از آن بدون اینکه از آن صحبت کنند، رفتارهای تکراری آزاردهنده از خود بروز می‌دهند. برای نمونه حالی که وسواس فکری کثیف بودن دستش را دارد او را از درون مدام آزرده می‌کند، بدون اینکه آن را به زبان بیاورد و بگوید که این رنج چگونه او را اذیت می کند، در طول روز نزدیک به ۵۰ بار دست خود را می شوید به همین دلیل وسواس فکری می تواند زمینه ساز وسواس عملی باشد.
انواع وسواس
در حقیقت بیماری وسواس می تواند به نوع دو نوع فکری و عملی تقسیم شود که به صورت مختصر درباره آن ها صحبت کردیم، اما برای تشخیص این بیماری و فهمیدن علائم آن لازم است که علائم هر دو بیماری را بدانید.
علائم وسواس فکری
وسواس فکری ترس زیادی را برای افراد به وجود می‌آورد و عموما سبب اختلال اضطراب یا استرس می شود، این فرآیند وقت زیادی از فرد تلف می کند و کنترل و تمرکز ذهنی را از آن صلب می کند، برخی از علائم وسواس فکری عبارتند است:
- ترس از آلودگی و کثیفی
- ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگر
- ترس از اقدامات خشن یا سوء رفتار جنسی
- ترس از بی نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل
علائم وسواس عملی
بیشتر افرادی که به اختلال وسواس عملی مبتلا هستند، اما پیش از آن به اختلال وسواس فکری درگیر شدند و ترس و اضطراب ذهنی می تواند نمونه عملی در این افراد داشته باشد. آن ها گاهی برای رهایی از یک موقعیت و یا یک فکر آزاردهنده رفتارهایی را از خود نشان می دهد که به این رفتارها وسواس عملی می گوییم. برخی از علائم و نشانه های اختلال وسواس عملی عبارتند است:
- حمام کردن زیاد و مداوم
- پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست دادن به دستگیره های در
- چک کردن قفل در و یا اشیایی مانند اجاق گاز
- حساسیت به چیدن بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
- خوردن غذاهایی با ترکیب بسیار خاص
- تکرار دعایی به صورت منظم
البته نباید در این مورد نیز وسواس زیادی به خرج داد زیرا هر کدام از ما در طول زندگی ممکن است موارد بالا را احساس کرده باشیم، احساس کردن مواردی که در مطلب فوق گفت شد تنها در صورتی خطرناک است که شما را آزار می دهد. در واقع اینطور بگویم که وقتی که شما در را قفل می کنید و می خواهید از خانه بیرون بروید، برای یک بار آن را قفل می کنید و ممکن است برای یک بار دیگر آن را چک کنید. اما فردی که به وسواس مبتلا باشد این کار را هر بار انجام می‌دهد و ممکن است پیش از خروج از خانه حداقل ۳ الی ۴ بار این رفتار را تکرار کند.
اختلال وسواس عموماً خود به خود برطرف نمی‌شود و اگر به موقع درمان نشود ممکن است علائم آن تا سال‌ها ادامه پیدا کند و همچنین سبب ایجاد بیماری های دیگری در بخش سلامت روحی و روانی شود. فردی که دچار وسواس است، معمولاً علائم را به صورت بازه های زمانی ۵ الی ۱۰ ساله تحمل می کند تا پس از آن به پزشک متخصص اعصاب و روان مراجعه می کند، اما دقت کنید که این تایم طلایی برای مراجعه به روانشناس نیست و عموماً زمانی که اختلال شما تا یک سال ادامه پیدا کرد شما قطعاً باید به یک روانشناس مراجعه کنید.
درمان اختلال وسواس
یکی از مواردی که در درمان اختلال وسواس عجیب است این است که ما برای اختلال وسواس هیچگونه راهکاری برای پیشگیری نمی توانیم ارائه بدهیم، زیرا دقیقا متوجه نیستیم که این بیماری از کدام زمینه ها نشأت می‌گیرد. اما برای رعایت کردن جانب اعتیاد پیشنهاد می کنیم که از استرس اضطراب دوری کنید، برنامه ریزی روزانه داشته باشید و همه افکار را به ذهن خود محول نکنید. درمان هایی که تا امروز برای اختلال وسواس ذکر شده‌اند به کار بردن ترکیب دارو درمانی و روان درمانی هستند. ترکیب این دو درمان می‌تواند این بیماری و بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات روانی دیگر را به سادگی درمان کند زیرا ممکن است گاهی افسردگی یا یک بیماری روانی دیگر نیز در افراد وجود داشته باشد که ممکن است سبب تشدید اختلال وسواس شود.
به همین دلیل دارو درمانی و روان درمانی می تواند بیماری های پنهان روانی فرد را نیز برطرف کند، پیدا کردن درمان ایده آل برای فردی که به این اختلال مبتلا است زیاد هم کار ساده ای نیست و گاهی چندین و چند بار باید به پزشک مراجعه کنید تا بتوانید بالاخره راهکار مخصوص خود را برای درمان وسواس فکری پیدا کنید. البته در اولین مرحله لازم است که بیمار آموزش‌های لازم را درباره ماهیت وسواس و چگونگی درمان آن را دریافت کند. یکی از مهم ترین مسائلی که در درمان اختلال وسواس تاثیر گذار است این است که افراد دور و اطراف و خانواده او چگونه قرار است با این بیماری مواجه داشته باشند و تا کجا از درمان و بهبود ایشان حمایت می‌کنند. می توان گفت داشتن یک حمایت درست و اصولی از طرف دوستان آشنایان و خانواده می‌تواند سبب درمان هرچه بهتر و سریعتر فرد بیمار کند.
اختلالات مشابه اختلال وسواس
در قدم اول پزشک در معاینه شما ممکن است یک شک در تشخیص بیماری داشته باشد چرا اختلالات دیگری نیز ممکن است علائم بسیار شبیه به اختلال وسواس فکری و عملی داشته باشند، اما این عنوان به عنوان اختلال وسواس شناخته نمی شود در میان علائمی که وجود دارد معمولا نگرانی فرد درباره یک موضوع خاص مطرح می‌شود و درباره آن موضوع خاص افکار و اعمال وسواسی از خود نشان می دهد. به عنوان مثال اختلال بدشکلی بدن یا همان BBD یک نوع از اطلاعات روانی محسوب می‌شود که در آن فرد افزار بسیار وسیع درباره ناهنجاری های جزئی واقعی یا خیالی در ظاهر بدن خود دارند.
این اختلال به اختلال خود زشت انگاری نیز شناخته می شود به صورتی که افراد هیچگاه از صورت و بدن خود راضی نیستند و احساس می کنند که بسیار ظاهر زشتی دارند. در صورتی که در نظرسنجی های انجام شده برای آن ها بیشتر افرادی که عکس آن ها را مشاهده کردند، اعتقاد داشتند آن ها افراد زیبایی هستند. مبتلایان به این اختلال هم رفتارهای وسواس گونه ای از خود نشان می دهند اما این رفتارها عموماً در حوزه بدنشان انجام می‌شود، وسواس های مانند وسواس تمیزی، قفل بودن در و یا ترس از چیزی را ندارند. آن ها درباره ظاهر بدن خود وسواس دارند و عموماً دوست دارند که ده ها بار در آینه صورت و بدن خود را بررسی کنند و دائم از آن عیب و ایراد بگیرند.
این افراد همیشه آزرو دارند که عمل های جراحی انجام بدهند، تا بتوانند از شر ظاهرشان خلاص شوند و بسیاری از آن ها انجام عمل‌های جراحی نیز مجدداً تغییری را در بدن خود احساس نمی کنند و یا حتی بیش از پیش فکر کردند که ظاهر ناخوشایندی دارند. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که اعتماد به نفسی کمی دارید رفتارهای وسواسی از خود نشان می دهید و مدام فکر می کنید که به جراحی‌های زیبایی زیادی نیاز دارید. لازم است ابتدا به یک مشاور مراجعه کنید تا مطمئن شوید که از اختلال روانی رنج نبرید، جراحی های زیبایی عوارض و علائم بسیار زیادی دارند که ممکن است در زندگی فردی شما و حتی سلامتتان تاثیر گذار باشد. به همین دلیل لازم است که در مواجهه با آن ها عاقلانه رفتار کنید و دیدگاه منطقی به موضوع داشته باشید.
وسواس فکری و عملی بیماری است که ممکن است در طول زندگی برای مدت کوتاهی به آن دچار شوید و این بیماری در صورتی خطرناک می شود که ادامه دار باشد، یعنی فرد نتواند آن را به درستی کنترل کند و جلوی آن را بگیرد. در واقع بعضی از افراد هستند که با کنترل کردن افکار مزاحم و وسواسی خود می توانند در کنترل و مهار این بیماری نقش موثری داشته باشند، اما برخی دیگر از افراد ذهن خود را تسلیم به این اختلال می کنند و عموما نمی توانند به درستی جلوی اختلالات ذهنی را بگیرند.
کلام آخر
در صورتی که شما یکی از عزیزان و یا نزدیکان فردی هستید که دچار اختلال وسواس فکری و عملی است، پیشنهاد می کنیم که با او روابط بسیار بهتری داشته باشید و به او نزدیک تر شوید و سعی کنید آن را تا پایان مراحل درمان یاری کرده و همراه او بمانید. داشتن یک همراه و حمایتگر خوب در درمان این بیماری می تواند ذهن فرد وسواسی را بسیار آرام کرده و روند درمان را برای او بسیار ساده تر کند.
این سایت نیز همواره در تلاش است تا با انتشار مطالب و اطلاعات مفید در این مجله علمی به کاهش سطح بیماری های روانی و افزایش سطح سلامت جامعه بپردازد، به همین دلیل در این مطلب به معرفی یکی دیگر از اختلالات روانی به نام اختلال وسواس فکری پرداختیم و علائم و نشانه‌های این بیماری و راه های درمان آن را با یکدیگر بررسی کردیم. امید است مطالب و نکات ذکر شده در این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد، ممنونم که ما را تا انتهای این مطلب همراهی کردید، در صورت داشتن انتقادات و پیشنهادات می‌توانید در انتهای این صفحه آنها را با ما در میان بگذارید.
